Sandwich Generation หมายถึง คนวัยทำงานที่ต้องดูแลทั้งลูกและพ่อแม่ในเวลาเดียวกัน ภาระค่าใช้จ่ายของคนกลุ่มนี้
มักแบ่งเป็น 3 กลุ่ม

• ตัวเองค่าครองชีพทั่วไป ผ่อนบ้าน ผ่อนรถ ประกัน สุขภาพ เงินออม
• พ่อแม่ค่ารักษาพยาบาล รายเดือน ค่าเดินทาง ค่าดูแลผู้สูงอายุ
• ลูกค่าใช้จ่ายในชีวิตประจำวัน ค่าเรียน ค่าเลี้ยงดู

เมื่อรวมกับปัจจัยเสี่ยงภายนอก เช่น อัตราเงินเฟ้อที่เพิ่มขึ้น ค่าครองชีพที่สูงขึ้นต่อเนื่อง และค่ารักษาพยาบาลที่แพงขึ้นทุกปี ก็ยิ่งทำให้เงินที่มีไม่พอใช้จนต้องพึ่งพาการกู้ยืม

ข้อมูลจากธนาคารแห่งประเทศไทย ระบุว่า ณ สิ้นปี 2566 หนี้ครัวเรือนของไทยคิดเป็นประมาณ 91% ต่อ GDP มูลค่าหนี้เฉลี่ยอยู่ที่ 539,291 บาทต่อคน กว่า 67% ของหนี้ครัวเรือนส่วนใหญ่ของไทยเป็นหนี้ที่ไม่สร้างรายได้ เช่น สินเชื่อส่วนบุคคลและบัตรเครดิต และกว่า 1 ใน 5 ของผู้ที่เป็นหนี้กำลังมีหนี้เสีย และที่น่าตกใจ คือ เกือบ 26% ของคนที่เกษียณแล้ว (อายุมากกว่า 60 ปีขึ้นไป) ยังใช้หนี้ไม่หมด โดยมีหนี้เฉลี่ย 419,915 บาทต่อคน

ข้อมูลจากกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2567 พบว่ามีประชาชนลงทะเบียนแก้หนี้นอกระบบสูงถึง 1.46 แสนราย มียอดหนี้สูงถึงกว่า 10,475 ล้านบาท ปัญหาหนี้นอกระบบมักพบได้ในครัวเรือนรายได้น้อย ซึ่งมาพร้อมดอกเบี้ยแพงและความเสี่ยงสูง หากไม่มีการวางแผนรับมืออย่างจริงจัง อาจกระทบต่อความสามารถในการออมเพื่อเกษียณในระยะยาว

สำหรับคนที่ต้องดูแลทั้งพ่อแม่และลูกพร้อมกันนั้น ภาระค่าใช้จ่ายมักกระจายไปหลายทางจนยากจะควบคุม หลายคนอาจเริ่มคุ้นชินกับการหมุนเงิน กู้เงิน และชำระขั้นต่ำ จนไม่ทันสังเกตว่าตัวเองกำลังอยู่ในภาวะหนี้ท่วมหัวอย่างไม่รู้ตัว

อัตราส่วนนี้คำนวณได้จากการนำยอดหนี้ทั้งหมดต่อเดือนหารด้วยรายได้ต่อเดือน เช่น หากมีรายได้ 30,000 บาทต่อเดือน แต่ต้องจ่ายหนี้ถึง 15,000 บาท เท่ากับว่าคุณกำลังใช้เกินครึ่งของรายได้ไปกับหนี้ ซึ่งถือว่าอยู่ในระดับเสี่ยงต่อการจัดการหนี้ในระยะยาว

เมื่อเงินเดือนหมดก่อนถึงสิ้นเดือน หรือไม่สามารถจ่ายรายจ่ายจำเป็นโดยไม่พึ่งพาบัตรเครดิต แอปเงินด่วน หรือการยืมเงินจากผู้อื่น แสดงว่าระบบการเงินในครัวเรือนเริ่มมีปัญหาและกำลังเข้าสู่ภาวะหมุนเงินสะสม

การจ่ายขั้นต่ำ โดยเฉพาะบัตรเครดิตที่มีดอกเบี้ยประมาณ 16% ต่อปี ทำให้เกิดดอกเบี้ยทบต้น และยืดระยะเวลาในการปลดหนี้ให้นานกว่าที่ควรจะเป็น หลายคนใช้เวลาหลายปีในการจ่ายหนี้ก้อนเดิมโดยที่ยอดเงินต้นแทบไม่ลดลงเลย

หากเริ่มรู้สึกเครียดเมื่อมีเบอร์แปลกโทรเข้ามา หรือเริ่มหลีกเลี่ยงการพูดคุยเรื่องเงินกับคนในบ้าน อาจเป็นสัญญาณว่าเริ่มรู้สึกกดดันและมีผลกระทบต่อสุขภาพจิต ความสัมพันธ์ในครอบครัวอาจเริ่มตึงเครียดโดยไม่รู้ตัว

แม้จะตั้งใจออมแค่ไหน แต่เมื่อถึงสิ้นเดือนกลับไม่เหลือเงินพอเก็บ แปลว่ารายจ่ายกำลังกลืนกินรายได้ทั้งหมด การไม่มีเงินออมฉุกเฉินจะทำให้ชีวิตการเงินเปราะบางอย่างมาก หากเกิดเหตุการณ์ไม่คาดคิด เช่น ค่าซ่อมบ้าน ค่ารักษาพยาบาล หรือรายจ่ายฉุกเฉินอื่น ๆ

เมื่อคนในบ้านเจ็บป่วยแต่ต้องเลื่อนการรักษา หรือไม่กล้าไปหาหมอเพราะกลัวค่าใช้จ่าย สิ่งนี้ไม่เพียงกระทบสุขภาพในระยะยาว แต่ยังอาจนำไปสู่รายจ่ายก้อนใหญ่ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ในอนาคต

การรับบทบาทเป็นคนกลางที่ต้องดูแลทั้งพ่อแม่และลูกพร้อมกัน จำเป็นต้องมีแผนการเงินที่ชัดเจนและยืดหยุ่นพอสมควร หนึ่งในวิธีที่ช่วยให้เห็นภาพรวมได้ง่ายคือการจัดสรรงบประมาณแบบ 50/30/20 ซึ่งแบ่งรายได้ออกเป็นสามส่วน ได้แก่

• 50% สำหรับค่าใช้จ่ายจำเป็นเช่น ค่าอาหาร ค่าเดินทาง ค่าเช่าบ้านหรือผ่อนบ้าน
• 30% สำหรับเป้าหมายชีวิตและครอบครัวเช่น ค่าการศึกษา เงินสนับสนุนพ่อแม่ หรือกิจกรรมของครอบครัว
• 20% สำหรับการออมและชำระหนี้ทั้งเงินออมฉุกเฉิน การลงทุน และการโปะหนี้

ตัวอย่าง หากมีรายได้ 30,000 บาทต่อเดือน ควรจัดสรรเป็น 15,000 บาทสำหรับค่าใช้จ่ายพื้นฐาน, 9,000 บาทสำหรับเป้าหมายครอบครัว และ 6,000 บาท สำหรับออมและหนี้ ซึ่งอาจปรับตามสภาพความจำเป็นของแต่ละบ้าน

อีกแนวทางหนึ่ง คือ การวางแผนการเงินแบบ 3 ชั้น เพื่อให้เห็นชัดเจนว่าแต่ละกลุ่มในครอบครัวควรได้รับการดูแลอย่างไร โดยประมาณการจัดสรรเป็นสัดส่วน

• ชั้นที่ 1 ตัวเอง (40%)ดูแลค่าใช้จ่ายพื้นฐานของตัวเอง เช่น ผ่อนบ้าน ค่ากินอยู่ ค่าประกันสุขภาพและชีวิต รวมถึงเงินออมฉุกเฉินอย่างน้อย 6 เท่าของรายจ่ายต่อเดือน
• ชั้นที่ 2 พ่อแม่ (30%)ครอบคลุมค่าใช้จ่ายรายเดือนของพ่อแม่ ค่ายา ค่าพาไปหาหมอ รวมถึงเบี้ยยังชีพผู้สูงอายุหรือสิทธิสวัสดิการรัฐอื่น ๆ ที่ควรนำมาใช้ร่วมด้วย
• ชั้นที่ 3 ลูก (30%)ครอบคลุมค่าเลี้ยงดูพื้นฐาน เช่น ค่าอาหาร ค่าเทอม ค่าเรียนพิเศษ หรือเงินออมเพื่อการศึกษาในอนาคต

นอกจากการแบ่งสัดส่วนแล้ว การจัดลำดับความสำคัญของหนี้สินก็สำคัญไม่แพ้กัน โดยหลักง่าย ๆ คือ แยกหนี้ที่ “ต้องจ่ายก่อน” ออกจากหนี้ที่ “พอชะลอได้”

• หนี้ที่ต้องจ่ายก่อนได้แก่ ค่าใช้จ่ายพื้นฐาน (อาหาร ที่อยู่อาศัย ค่าน้ำค่าไฟ) หนี้ที่มีหลักประกัน (บ้าน รถ) และหนี้ภาษี เพราะมีผลทางกฎหมาย
• หนี้ที่จ่ายทีหลังได้เช่น หนี้บัตรเครดิต หนี้เงินกู้ส่วนบุคคล และหนี้ที่ยืมจากเพื่อนหรือญาติ ซึ่งอาจเจรจาเงื่อนไขใหม่ได้ในบางกรณี

การวางแผนการเงินสำหรับกลุ่มเดอะแบกอาจไม่สามารถทำได้เป๊ะตามสูตรเสมอไป แต่การมีกรอบคิดและแนวทางเบื้องต้น จะช่วยให้ตัดสินใจได้อย่างมีระบบ ลดความเครียด และไม่ปล่อยให้ภาระการเงินกลายเป็นปัญหาสะสมในระยะยาว